Hippocrates từng nói: “Wherever the art of Medicine is loved, there is also a love of Humanity.”
Tạm dịch: “Nơi nào nghệ thuật trong Y học được trân quý, nơi đó cũng có tình yêu nhân loại.”
Nghĩa là khi bác sĩ thực sự trân trọng và thực hành y học như một loại hình nghệ thuật, cũng là lúc họ đang thể hiện tình yêu nhân loại. Điều này ngụ ý rằng một bác sĩ giỏi không chỉ tập trung vào các kỹ năng chuyên môn mà còn ưu tiên yếu tố con người ở bệnh nhân.
Hiệp hội các trường đại học Y khoa Hoa Kỳ (AAMC) đã xuất bản một báo cáo năm 2020 về vai trò quan trọng của nghệ thuật và tính nhân văn trong đào tạo Y khoa hiện đại. Bài viết này sẽ khám phá cách các trường Y trên thế giới lồng ghép nghệ thuật vào chương trình đào tạo Y khoa. Từ đó, khuyến khích nhân viên Y tế tìm cách nuôi dưỡng “lửa nghề” thông qua nghệ thuật trong quá trình học tập và thực hành.
Quan sát tác phẩm nghệ thuật
“Training the Eye” (Rèn luyện đôi mắt) tại Trường Y Harvard là một khóa học đặc biệt dành cho sinh viên Y khoa năm nhất, kết hợp giữa quan sát tác phẩm nghệ thuật tại bảo tàng và học kỹ năng khám lâm sàng. Sinh viên được rèn luyện khả năng quan sát các chi tiết và tạo thói quen phân tích cả hình thức và ý nghĩa tổng thể. Khóa học giúp sinh viên nhận ra và kiểm soát các thiên kiến cá nhân, điều cực kỳ quan trọng trong quá trình chẩn đoán. Thực hành quan sát nghệ thuật hỗ trợ sinh viên nâng cao khả năng nhìn nhận toàn diện và chi tiết khi tiếp xúc với bệnh nhân.
Văn học và viết phản chiếu
“My Life, My Story” (Cuộc đời tôi, Câu chuyện của tôi) tại các trung tâm y tế Cựu chiến binh. Trong chương trình này, sinh viên Y khoa phỏng vấn các cựu chiến binh về câu chuyện cuộc đời của họ, sau đó viết thành những câu chuyện ngắn, cô đọng. Những câu chuyện này được đưa vào hồ sơ bệnh án điện tử của bệnh nhân, giúp các bác sĩ và nhân viên y tế hiểu rõ hơn về bệnh nhân đó từ góc nhìn cá nhân. Điều này giúp nâng cao khả năng chăm sóc toàn diện và lấy bệnh nhân làm trung tâm. Quá trình ghi lại những câu chuyện còn giúp sinh viên phát triển kỹ năng đồng cảm và xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với bệnh nhân.
“Literature and Medicine” (Văn học và Y học) tại Trường Y Đại học Georgetown là chương trình kéo dài 4 năm, sử dụng văn học như một công cụ để sinh viên phát triển kỹ năng giao tiếp và khả năng tự phản chiếu. Sinh viên được tham gia các buổi thảo luận về tác phẩm văn học, gặp gỡ và trò chuyện với tác giả, từ đó nâng cao khả năng kể chuyện và hiểu về bối cảnh xã hội của bệnh nhân. Điều này rất quan trọng trong phát triển kĩ năng khai thác bệnh sử và tiền sử trong thực hành lâm sàng. Ngoài ra, họ còn thực hiện các dự án cuối chương trình bằng cách dùng các hình thức nghệ thuật như viết lách, hội họa, hoặc thậm chí là làm phim để truyền tải góc nhìn của mình về các vấn đề Y tế thông qua lăng kính nghệ thuật và sáng tạo.
Nhạc jazz và kỹ năng giao tiếp
“Jazz and the Art of Medicine” (Nhạc jazz và Nghệ thuật Y học) tại Trường Y Penn State. Nhạc jazz, với đặc trưng là tính ngẫu hứng, đã trở thành một hình mẫu thú vị để rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho sinh viên Y khoa. Khóa học này dành cho sinh viên năm cuối, giúp họ nhận ra sự tương đồng giữa việc ứng biến trong giao tiếp y tế và cách các nhạc sĩ jazz sáng tạo ngay trên sân khấu. Sinh viên học cách vận dụng các yếu tố giao tiếp cơ bản trong các tình huống thay đổi liên tục và đôi khi không lường trước được, tương tự như việc nhạc sĩ jazz tùy biến để phối hợp nhịp nhàng với đồng đội.
Kịch nghệ và ứng biến
“Playing Doctor” (Vào vai Bác sĩ) tại Trường Y Feinberg, Đại học Northwestern là một khóa học độc đáo sử dụng các kỹ thuật kịch ứng biến để giúp sinh viên Y khoa rèn luyện khả năng thích ứng linh hoạt và giao tiếp hiệu quả với bệnh nhân cũng như đồng nghiệp. Thông qua các bài tập ứng biến, sinh viên học cách lắng nghe, phản ứng kịp thời và duy trì thái độ cởi mở, khiêm tốn. Khóa học còn giúp họ phát triển sự tự tin và tinh thần hợp tác, những yếu tố thiết yếu khi đối mặt với các tình huống Y khoa phức tạp và áp lực cao.
“Medical Readers’ Theater” (Kịch đọc Y khoa) tại Trường Y Brody, Đại học East Carolina là chương trình mời sinh viên Y khoa “diễn” các vở kịch dựa trên các truyện ngắn về y học trước khán giả gồm các bác sĩ và công chúng. Những buổi diễn này không chỉ là một cách tiếp cận mới mẻ để hiểu sâu về các vấn đề đạo đức và xã hội trong y học, mà còn là cơ hội để sinh viên và khán giả thảo luận về những vấn đề nhức nhối này. Bằng cách nhập vai và tương tác qua kịch nghệ, sinh viên có cơ hội đồng cảm hơn với những góc khuất của nghề nghiệp Y khoa.
Lợi ích của nghệ thuật trong Y khoa
Nâng cao khả năng quan sát và chẩn đoán: Qua các bài học từ nghệ thuật, bác sĩ rèn luyện khả năng quan sát sâu sắc, phân tích tinh tế các dấu hiệu lâm sàng và nắm bắt được tình trạng sức khỏe bệnh nhân toàn diện hơn.
Cải thiện kỹ năng giao tiếp và đồng cảm: Những hoạt động nghệ thuật giúp bác sĩ lắng nghe bệnh nhân tốt hơn, hiểu rõ hơn về những nỗi lo âu, tâm tư của họ, và từ đó tạo sự gắn kết chặt chẽ với bệnh nhân.
Giảm căng thẳng và “burn-out”: Nghệ thuật có khả năng làm dịu tâm hồn và tạo ra những phút giây thư giãn. Đối với bác sĩ, đặc biệt là những người làm việc trong môi trường căng thẳng, nghệ thuật là cách để họ tìm lại cảm hứng và duy trì sức khỏe tâm thần, giúp họ gắn bó lâu dài với nghề.
Kết luận
Để nuôi dưỡng ngọn lửa nghề Y, hãy dành thời gian thử các hoạt động nghệ thuật như quan sát tranh, viết phản chiếu, lắng nghe một bản nhạc jazz, hay bất cứ loại hình nghệ thuật nào cho phép bạn nhìn nhận cái đẹp của nghề Y trong mình. Đây không chỉ là cách để bác sĩ chăm sóc cho sức khỏe tâm thần của chính mình, mà còn là phương pháp để cung cấp dịch vụ chữa bệnh trọn vẹn hơn.
Kết bài bằng câu nói của William Osler (1849-1919) như sau: “The practice of medicine is an art, not a trade; a calling, not a business; a calling in which your heart will be exercised equally with your head.”
Tạm dịch: “Hành nghề y là một nghệ thuật, không phải là một nghề trao đổi; là một sứ mệnh, không phải là một việc kinh doanh; một sứ mệnh mà trong đó trái tim của bạn sẽ được thử thách ngang bằng với trí óc của bạn.”