Bệnh nhân nam 66 tuổi yếu cơ toàn thân 1 tuần nay. Tiền căn ghi nhận tăng huyết áp, đái tháo đường type 2, và ngưng thở khi ngủ đang điều trị với thở áp lực dương liên tục khi ngủ. Bệnh nhân dùng furosemide 20 mg 1 lần/ngày trong 3 năm nay và metolazone 2.5 mg x 2 lần/ngày trong 2 tuần qua.
Khám lâm sàng bình thường ngoại trừ bà có BMI 36.5
Kết quả xét nghiệm ghi nhận kali máu 2.4 mEq/L.
Bác sĩ nghĩ hạ kali máu là do thuốc lợi tiểu. Hãy giải thích cơ chế.
Đáp án
Nhóm nguyên nhân gây hạ kali máu gồm:
- Mất qua thận (do cường aldosteron, lợi tiểu ống lượn xa – thiazide, lợi tiểu quai). Hạ kali máu do dùng thuốc lợi tiểu là nguyên nhân thường gặp nhất.
- Mất qua tiêu hóa (do nôn ói, tiêu chảy).
- Giảm nhập (do ăn uống kém).
- Dịch chuyển qua màng tế bào (do insulin, kiềm máu).
Cơ chế mất kali trên bệnh nhân này do 2 cơ chế chính như sau:
- Lợi tiểu quai (furosemide) và lợi tiểu ống lượn xa (metolazone) đều có tác dụng bài tiết kali niệu. Trên bệnh nhân có chức năng thận tốt, kết hợp cả hai thuốc này thì hạ kali máu là điều không thể tránh khỏi.
- Ngoài ra, mất dịch do lợi tiểu sẽ kích thích tăng tiết aldosteron và tăng vận chuyển natri đến ống góp. Tại ống góp, dưới tác dụng của aldosteron, lượng natri được tăng tái hấp thu và đổi lại là tăng thải kali và ion H+, từ đó làm giảm kali máu.